Jak rozwijać słuch fonematyczny u dziecka - rady dla rodziców

Słuch fonemowy, inaczej fonematyczny, jest to zdolność rozróżniania fonemów, czyli dźwięków mowy ludzkiej. Słuch fonemowy w dużym stopniu warunkuje osiągnięcie prawidłowego rozwoju mowy dziecka oraz opanowanie umiejętności czytania i pisania.
Właściwie wykształcony słuch fonemowy umożliwia, wychwytywanie różnic miedzy słowami podobnie brzmiącymi ale mającymi inne znaczenie i dokonywanie analizy i syntezy słuchowej wyrazów, co stanowi podstawę w nauce czytania i pisania.
Dziecko z zaburzonym słuchem fonematycznym dobrze słyszy słowa, lecz nie potrafi różnicować pojedynczych dźwięków lub złożyć ich w całość. Może również nie rozróżniać głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, ustnych i nosowych, zmieniać syczące na szumiące (s-sz), zniekształcać wyrazy pisząc z pamięci lub ze słuchu.

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ I ZABAW KSZTAŁTUJACYCH SŁUCH FONEMOWY
I. Etap pierwszy – ćwiczenia słuchowe i rytmiczne stanowiące pierwszy etap kształtowania słuchu fonematycznego
1) zabawa słuchanie dźwięków – dziecko z zamkniętymi oczami słucha i nazywa otaczające je dźwięki: naturalne (tykanie zegara, warkot samochodu, granie radia ...), specjalnie wytwarzane (przy użyciu np. naczyń kuchennych, szklanek, drewna ...), z płyt CD/komputera (rozpoznawanie instrumentów po odtwarzanym dźwięku)
2) różnicowanie napotkanych dźwięków – np. w parku (szelest suchych liści, wiejący wiatr, zimą skrzypiący śnieg ...), a potem ich naśladowanie
3) przesypywanie różnych materiałów sypkich – piasek, kamienie, żwir, eksponowanie dźwięków charakterystycznych dla różnych pojazdów, głosów zwierząt, sprzętu gospodarstwa domowego, rozpoznawanie dźwięków różnych instrumentów...
4) zabawa w zgadywanie: "Który ze znanych dziecku przedmiotów wydaje taki dźwięk?" (dzwoni, syczy, tyka, gwiżdże itd.)
5) odtwarzanie poprzez wystukiwanie np. patyczkiem o bębenek, wyklaskiwania, wytupywania słyszanego rytmu
6) odgadywanie odgłosów docierających zza zasłony (przelewanie wody, rozdzieranie papieru, przesuwanie krzesła, gwizd czajnika, brzęk kluczy...)
7) rozpoznawanie melodii piosenek po zaśpiewanym fragmencie.

II. Etap drugi – ćwiczenia, przygotowujące do nauki czytania i pisania polegające na analizie i syntezie wyrazów
1) wyróżnianie wyrazów w zdaniu (np. ile wyrazów w zdaniu tyle ułożonych patyków)
2) wyróżnianie sylab w wyrazie, najlepiej za pomocą klaskania (jedna sylaba jedno klaśnięcie), oprócz tego można bawić się w kończenie wyrazów, podajemy pierwszą sylabę, np. ko –, dziecko dodaje sylabę – ło (koło).
3) wyróżnianie głosek w wyrazach
1) na początku wyrazu (najpierw samogłoski, potem spółgłoski) – wybieranie obrazka, którego nazwa zaczyna się głoską podaną głoskę lub wymyślanie słowa rozpoczynającego się daną głoską
2) na końcu (najpierw spółgłoski, potem samogłoski)
3) w środku (zaczynamy od krótkich wyrazów trzygłoskowych)
4) wymyślanie rymujących się wyrazów (szukanie obrazków ...)
5) rysowanie przedmiotów rozpoczynających się, kończących lub mających w środku daną głoskę
6) słuchanie (starsze dzieci mogą same przeczytać) wierszy, w których występuje jak najwięcej dźwięków do naśladowania (np. utworów Lokomotywa, Ptasie radio, Kotek)
7) dobieranie w pary wyrazów, które różnią się tylko jedną głoską (koza – kosa, mama – dama, tata – data, pije – bije, Ala – Ola)
8) podkreślanie czerwoną kredką wyrazów, które "syczą", a niebieską, tych, które "szumią" (sok, puszka, szachy, postój, proszek, ser).
9) zabawy w wymyślanie ciągu wyrazów na daną głoskę, inną formą tej zabawy jest wyszukiwanie wyrazu, który zaczyna się na ostatnią głoskę poprzedniego wyrazu (mąka – Adam – most – tygrys – samochód – dom)
10) wyodrębnianie głosek w słowach najpierw łatwych, potem coraz trudniejszych np. u-l, o-s-a, t-o-r-b-a, k-o-z-a

WAŻNE!
SPÓŁGŁOSKI NALEŻY WYMAWIAĆ KRÓTKO, BEZ ELEMENTU WOKALICZNEGO NP. K ZAMIAST K LUB KA.

Dlaczego czytanie książek wpływa pozytywnie na nasz mózg?

Czytanie książek ma wielki wpływ na nasz mózg, pozytywnie oddziałując na jego rozwój, funkcjonowanie i zdrowie. Oto kilka powodów, dlaczego regularne czytanie ma tak korzystny wpływ na nasz umysł:
1. Stymulacja mózgu – Podobnie jak ćwiczenia fizyczne są korzystne dla ciała, tak i czytanie aktywuje różne obszary mózgu. Zaangażowane są przede wszystkim obszary odpowiedzialne za język, pamięć, uwagę i wyobraźnię. Regularne czytanie pomaga utrzymać mózg w dobrej kondycji i może spowolnić procesy starzenia się mózgu.
2. Poprawa pamięci – Kiedy czytamy książki, musimy zapamiętać szereg informacji, takich jak nazwiska bohaterów, fabuła, kontekst, wydarzenia czy różne szczegóły. Wszystko to angażuje naszą pamięć krótkotrwałą i długotrwałą, poprawiając zdolność zapamiętywania i przypominania sobie informacji.
3. Rozwój umiejętności poznawczych – Czytanie rozwija naszą zdolność do rozumienia, analizowania i przetwarzania informacji. Kiedy śledzimy skomplikowane wątki fabularne, rozwiązujemy zagadki literackie czy poznajemy nowe koncepcje, poprawiamy naszą zdolność do logicznego myślenia, rozwiązywania problemów oraz podejmowania decyzji.
4. Wzmacnianie koncentracji i uwagi – Czytanie książek, zwłaszcza tych o długiej narracji, wymaga od nas pełnej uwagi przez dłuższy czas. Dzięki temu poprawiamy zdolność koncentracji i skupienia na jednej rzeczy przez dłuższy okres, co jest cenne w codziennym życiu i pracy.
5. Redukcja stresu – Czytanie książek pozwala na oderwanie się od codziennych problemów i zmartwień. Zanurzenie się w innej rzeczywistości (np. czytając powieść) może pomóc w redukcji stresu i lęku, a także wspierać zdrowie psychiczne. Długotrwałe czytanie może obniżyć poziom kortyzolu (hormonu stresu) we krwi.
6. Wzbogacenie słownictwa i języka – Czytając książki, poznajemy nowe słowa, wyrażenia i style komunikacji. Regularne czytanie wzbogaca nasze słownictwo, co ma pozytywny wpływ na nasze zdolności komunikacyjne, zarówno pisemne, jak i werbalne.
7. Poprawa zdolności empatii – Kiedy czytamy książki, szczególnie te, które opisują życie bohaterów z różnych środowisk i o różnych doświadczeniach, uczymy się rozumieć ich emocje, motywacje i perspektywy. To pomaga rozwijać naszą empatię i zdolność do lepszego rozumienia innych ludzi.
8. Zwiększenie kreatywności – Czytanie rozwija wyobraźnię, ponieważ pozwala na wizualizowanie miejsc, postaci i wydarzeń, które są opisane tylko słowami. Dzięki temu nasz mózg staje się bardziej kreatywny i otwarty na nowe pomysły, a także lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów.
9. Poprawa umiejętności analitycznych – Zwłaszcza w przypadku książek o bardziej złożonej fabule lub naukowych, nasze zdolności do analizowania i wyciągania wniosków są regularnie trenowane. W ten sposób rozwijamy umiejętność rozumienia złożonych idei, krytycznego myślenia i logicznego podejścia do problemów.

Dlaczego warto czytać książki dzieciom?

Czytanie książek dzieciom ma wiele korzyści, zarówno dla ich rozwoju, jak i dla budowania relacji.
Oto kilka powodów, dlaczego warto to robić:
1.Rozwój językowy – Czytanie pomaga dziecku w rozwijaniu słownictwa, poprawnej wymowy i umiejętności komunikacyjnych. Słuchając opowieści, dzieci poznają nowe słowa, struktury gramatyczne i różnorodne formy wypowiedzi.
2. Rozwój wyobraźni i kreatywności – Książki pobudzają wyobraźnię dziecka, pozwalając na tworzenie mentalnych obrazów i na lepsze rozumienie abstrakcyjnych pojęć. Pomaga to w rozwoju kreatywności, umiejętności rozwiązywania problemów i myślenia twórczego.
3. Zwiększenie koncentracji i uwagi – Regularne czytanie książek wspomaga umiejętność koncentracji, słuchania i rozumienia długich treści. To także doskonały sposób na rozwój umiejętności logicznego myślenia.
4. Emocjonalny rozwój – Książki często poruszają trudne tematy, takie jak przyjaźń, miłość, strach, smutek czy radość, co pozwala dzieciom na lepsze rozumienie i wyrażanie swoich emocji. Uczą empatii i pomagają radzić sobie z uczuciami.
5. Rozwój społeczny – Dzięki książkom dzieci uczą się wartości takich jak szacunek, współpraca, odpowiedzialność. Bohaterowie książek mogą stać się wzorcami do naśladowania.
6. Wzmacnianie więzi – Czytanie razem z rodzicami, opiekunami czy nauczycielami buduje silne więzi emocjonalne. To także chwila bliskości, w której dziecko czuje się kochane i bezpieczne.
7. Zwiększenie motywacji do nauki – Dzieci, które regularnie czytają, są bardziej zainteresowane nauką i chętniej podejmują nowe wyzwania edukacyjne. Czytanie staje się dla nich źródłem przyjemności i poznawania świata.
8. Promowanie nawyków czytelniczych – Dzieci, które od najmłodszych lat mają kontakt z książkami, częściej stają się dorosłymi czytelnikami. Czytanie rozwija w nich pasję do książek i poszukiwania wiedzy.

Podsumowując, regularne czytanie książek wpływa na nasz mózg w sposób pozytywny, wspomagając zarówno nasz rozwój intelektualny, jak i emocjonalny. Warto traktować czytanie jako narzędzie do stymulacji umysłu, poprawy jakości życia oraz utrzymania zdrowia psychicznego i umysłowego. Czytanie książek dzieciom to inwestycja w ich przyszłość, która przynosi korzyści na wielu płaszczyznach – od intelektualnego po emocjonalny rozwój.

Po co nam ta złość?

Złość to emocja, którą większość z nas dobrze zna. Często postrzegana jako coś negatywnego, niepożądanego, jest jednak integralną częścią ludzkiej psychiki i, co ważniejsze, ma swoje funkcje, które wbrew pozorom są nam niezbędne do przetrwania. Zrozumienie, dlaczego się złościmy i jak możemy tę emocję odpowiednio wykorzystać, jest kluczem do lepszego radzenia sobie z codziennym życiem.

Naturalna reakcja na zagrożenie

Złość jest jednym z naszych najbardziej pierwotnych mechanizmów obronnych. Kiedy czujemy się zagrożeni, niesprawiedliwie traktowani lub krzywdzeni, nasz organizm reaguje, mobilizując energię do działania. W czasach prehistorycznych ta reakcja miała bezpośrednie przełożenie na przetrwanie – mogła pomóc w walce lub ucieczce przed niebezpieczeństwem. Dziś rzadko musimy walczyć o życie w dosłownym sensie, ale nadal złość pełni rolę emocjonalnego strażnika, informując nas o tym, że coś jest nie tak i wymaga naszej uwagi.

Sygnalizowanie granic

Złość jest emocją, która często wskazuje na naruszenie naszych granic. Kiedy ktoś łamie nasze zasady, ignoruje nasze potrzeby lub nie szanuje naszego czasu, naturalnie pojawia się uczucie złości. To sygnał dla nas, że powinniśmy postawić granicę, wyrazić swoje potrzeby i zareagować. W ten sposób złość pomaga nam chronić siebie i nasze wartości.

Motywacja do zmiany

Choć złość bywa destrukcyjna, jeśli jest niekontrolowana, może być również potężnym źródłem motywacji. Wiele osób osiąga swoje cele właśnie dlatego, że ich coś "złościło" – niesprawiedliwość, dyskryminacja, czy inne problemy społeczne. Złość na istniejący stan rzeczy często prowadzi do działań, które przynoszą zmiany, zarówno w życiu osobistym, jak i społecznym. Przykłady takich działań znajdziemy w historii – ruchy społeczne, walki o prawa człowieka czy rewolucje były często napędzane przez zbiorową złość.

Złość jako sposób komunikacji

Czasem złość pomaga nam wyrazić to, co trudno byłoby ubrać w słowa. Kiedy doświadczamy frustracji lub nieporozumień, złość staje się sygnałem dla otoczenia, że coś nas dotknęło. To swoisty krzyk o uwagę, który – jeśli jest odpowiednio zrozumiany i nie jest przemocowy – może prowadzić do głębszej rozmowy, refleksji i zmiany w relacjach.

Jak złość kontrolować?

Kluczem do zrozumienia złości jest zdolność do jej zarządzania. W przeciwnym razie może stać się niszczycielską siłą, prowadząc do agresji, impulsywnych działań, które szkodzą nam samym i naszym relacjom z innymi. Skuteczne zarządzanie złością polega na nauce rozpoznawania jej wczesnych sygnałów, szukania konstruktywnych sposobów na wyrażenie swoich emocji i wypracowania strategii uspokojenia. Techniki takie jak medytacja, ćwiczenia oddechowe, a także terapia, mogą pomóc w przejęciu kontroli nad tą emocją.

Złość jest naszym nauczycielem

Choć złość często kojarzona jest z czymś negatywnym, może również służyć jako nauczyciel. Wskazuje na obszary, które wymagają naszej uwagi – czy to dotyczące naszych własnych potrzeb, czy też relacji z innymi. Uważna obserwacja, skąd pochodzi nasza złość i co próbuje nam powiedzieć, może prowadzić do większej samoświadomości i lepszego zrozumienia siebie.

Podsumowanie

Złość nie jest czymś, co należy stłumić lub wyeliminować z naszego życia. To emocja, która ma ważną funkcję w naszym przetrwaniu, ochronie naszych granic i dążeniu do zmian. Kluczem jest nauczenie się, jak ją rozpoznawać i wyrażać w sposób, który przynosi korzyści, a nie szkodzi. W ten sposób możemy przekształcić złość w narzędzie do rozwoju osobistego i społecznego.

Aby zrozumieć dziecko, trzeba postawić się na jego miejscu, a najlepiej znajdować się w dwóch miejscach na raz – wejść w rolę dziecka i jednocześnie pozostawać rodzicem. Ponieważ jednak wszyscy popełniamy błędy i co więcej, często nie zdajemy sobie z tego sprawy, powinniśmy w sprawowaniu tych ról odwoływać się do autorytetów i sprawdzonych metod postępowania, korzystając z inspirujących doświadczeń rodziców i specjalistów – ich życzliwych praktycznych porad i fachowych wskazówek.

Poradnik niezmiennie jest szansą dla wszystkich odbiorców poszukujących efektywnych rozwiązań wychowawczych, zainteresowanych umiejętnym stawianiem dzieciom granic i zachęcaniem do współdziałania. Skłania do refleksji, pomaga zrozumieć, współpracować i współistnieć. Jego wartościowe treści trzeba poznawać i wdrażać.

Jak_kochac_i_wymagac-_poradnik_dla_rodzicow.pdf

Artykuł na temat rozpoznawania zaburzeń integracji sensorycznej wśród dzieci:

zaburzenia_SI_artykul.DOCX

Zapraszam do lektury poniższego artykułu:

jak_reagowac_na_trudne_zachowania.docx